Pod Arkadami.Galeria - Klub - Bar

Wstęp do katalogu wystawy : „Miejski Dom Kultury - Dom Środowisk Twórczych w Łomży został utworzony 4 grudnia 1979 roku „w celu integracji działalności istniejących na terenie miasta związków i stowarzyszeń twórczych i naukowych”. Legenda głosi, a świadkowie potwierdzają, że pomysłodawcą utworzenia w Łomży domu dla środowisk twórczych (w tym klubu-galerii) był, przybyły w 1976 r. ze Śląska artysta, Wiesław Sielski. On stworzył wizję tych miejsc oraz był duchowym (i nie tylko) ich opiekunem. Jako Plastyk Wojewódzki podjął też wiele projektów, które zostawiły trwały ślad w przestrzeni miejskiej, zarówno wizualny jak i społeczny. Tragiczny wypadek samochodowy, który w maju 1982 roku zakończył Jego życie, zniweczył możliwość realizacji wielu innych wizji i pomysłów (mniej lub bardziej realnych), takich chociażby jak estetyzacja kamienic, zagospodarowanie skarpy przy ul. Zjazd czy utworzenie w Łomży Światowego Centrum Kultury.
Miejski Dom Kultury - Dom Środowisk Twórczych od początku miał problemy lokalowe i funkcjonował w różnych obiektach w Łomży. W akcie powołania wskazano, co prawda, jako siedzibę „zmodyfikowany lokal kawiarni „Staromiejska” (w hali targowej na Starym Rynku), lecz nigdy tam nie zagościł. W kwietniu 1980 roku przekazano pomieszczenia klubu Bonar przy ul. Wojska Polskiego, a w grudniu Galerię Sztuki Współczesnej „Plastyka” (będącą pod patronatem Spółdzielni Pracy Artystów Plastyków w Warszawie) przy Starym Rynku. Były to przyczółki, które umożliwiły rozpoczęcie działalności, z nadzieją na powstanie obiektu, który spełniałby warunki niezbędne do realizacji zakładanych celów. Obiekt taki nie powstał, a perturbacje lokalowe (zwłaszcza po spaleniu się Bonaru w 1987r.) miały się dopiero rozpocząć. Jedynym miejscem, z którym nieprzerwanie jest związany MDK - DŚT jest Galeria Pod Arkadami.    
Galeria, to powierzchnia 40 m2, na parterze kamienicy, podzielona początkowo symboliczną kotarą na salę klubową i ekspozycyjną. Szybko stała się wspólną przestrzenią łomżyńskich plastyków, literatów, muzyków i tych, których tam przywodził artystyczny duch. Była miejscem licznych prezentacji twórczych i autonomicznym klubem środowiskowym. Elementem, który uzupełnił „funkcjonalność” klubo-galerii był bar kawowy, wygospodarowany w ciasnej piwnicy, a  otwarty w listopadzie 1981 r. „Dołek”, jak go nazywano, stał się azylem łomżyńskiej bohemy. Nie każdy mógł tam wejść. Obowiązywały karty wstępu, a zasady zachowania porządku określał Regulamin. Galeria i bar żyły w swoistej symbiozie przez następne 20 lat i (mimo kryzysów) trwały z gronem wiernych bywalców. W 1997 roku „Dołek” zmienił swoje oblicze. Nieugięte przepisy, dotyczące tego typu miejsc, nie pozwoliły na utrzymanie pierwotnego, artystycznego (i na swój sposób surowego) charakteru wnętrza. Ściany i sufit trzeba było oczyścić ze skamieliny oparów, zainstalować system wentylacyjny i ucywilizować inne media. Tak rozpoczął się ostatni etap działalności baru. Z czasem nieopłacalność, utrata charakteru „lokalu środowiskowego” i niemożność pogodzenia działalności gastronomicznej z wystawienniczą doprowadziły do jego zamknięciu.
Z Galerią Pod Arkadami związanych jest wiele wydarzeń artystycznych; wystaw, spotkań literackich, koncertów, benefisów, akcji artystycznych i społecznych oraz imprez integracyjnych. O charakterze i przeznaczeniu tego wnętrza w latach 80-tych ubiegłego wieku świadczyło jego wyposażenie. Na ścianach były zainstalowane w miarę profesjonalne systemy ekspozycyjne, dla wygody gości były fotele i niskie stoliki, z czasem pojawiło się (ogólnie dostępne) pianino. Stwarzało to warunki do przekształcania się wernisaży, promocji czy koncertów w szeroko pojęte imprezy integracyjne o nieograniczonym czasie trwania. Po pożarze Bonaru część galerii zajęły biura, później zastąpiła je wypożyczalnia kaset video, ale nie przeszkadzało to w utrzymywaniu artystowskiego ducha tego miejsca. Klimat i charakter Galerii Pod Arkadami tworzyli przede wszystkim ludzie, zarówno ci którzy byli z nią związani etatowo jak i ci, którzy częściej lub rzadziej tam bywali. Galeria - klub - bar Pod Arkadami to było miejsce ukształtowane przez ludzi sztuki.
Działalność wystawiennicza Galerii miała charakter bardzo różnorodny, chociaż współdzielenie przestrzeni galeryjnej z barową nie pozwalało na rozwinięcie skrzydeł i ograniczało na ogół aranżacje do wieszania prac za szybami. Zakończenie funkcjonowania „Dołka” dało możliwość przeznaczenia całej kubatury (w tym piwnicy) na sale ekspozycyjne. Po remoncie, który całkowicie zmienił zrobiony w połowie lat 70-tych XX wieku wystrój wnętrz, odbył się wernisaż wystawy instalacji rzeźbiarskiej Jarosława Perszko. Było to 11 maja 2002, w 20-tą rocznicę śmierci Wiesława Sielskiego i - w sposób symboliczny- rozpoczęło najnowszy okres Galerii Pod Arkadami.
Od 1999r. galerią kieruje Przemysław Karwowski: malarz, fotografik, scenograf. On stworzył jej nowe oblicze: wystawy na wysokim poziomie merytorycznym i aranżacyjnym oraz  gustowne edytorsko wydawnictwa. Ten, bez mała piętnastoletni, okres obfitował w interesujące prezentacje artystów z kraju i zagranicy (m.in. Z. Gostomski, J. Dobkowski, W. Wołkow, R. Kalarus, Max Ernst, B. Kierzkowski, K. Pająk, A. Kalina, C. Rosenthal, M. Malesza, P. Bailly-Cowell, M. Snoch) oraz łomżyńskich plastyków i fotografików. Ważną rolę w działalności pełniły i pełnią promocje młodych twórców. W historii zapisały się wystawy studentów  (i wykładowców) uczelni artystycznych. Swój debiut w galerii miało także liczne grono młodych artystów związanych z Łomżą. Istotna jest także współpraca z lokalnymi fotografikami; najpierw poprzez emdekowski Klub Fotografików Łomżyńskich, a od 2008 z Klubem Fotografii „Nurt”. Galeria prezentuje wystawy indywidualne i zbiorowe fotografików, wydaje katalogi, współorganizuje „wypady plenerowe”, jest miejscem ich spotkań.
Galeria Pod Arkadami, chociaż już bez baru i działalności klubowej, nadal jest wspólną przestrzenią łomżyńskich środowisk twórczych. Jest być może inna niż 35 lat temu, ale nadal otwarta na tych, których łączy sztuka.

Roman Borawski , grudzień 2014

Pragnę serdecznie podziękować  Przemysławowi Karwowskiemu, za przygotowanie wystawy; poszukiwanie, obróbkę i wybór zdjęć, aranżację i realizację ekspozycji oraz projekt katalogu.

Dziękuję także wszystkim osobom, które użyczyły materiałów archiwalnych, głównie zdjęć ze swych prywatnych zbiorów. Andrzejowi Cholewickiemu dziękuję za zgodę na wykorzystanie w katalogu tekstu „MDK - DŚT  - historia chwalebna?. Okres pierwszy heroiczny”. Właścicielom marki „Łomża” dziękuję za  wsparcie wernisażu.

Roman Borawski, dyrektor MDK - DŚT

Zdjęcia wykorzystane na wystawie i w katalogu pochodzą z archiwum MDK - DŚT oraz prywatnych zbiorów: Wojtka Surawskiego, Łucji i Katarzyny Swoińskich, Barbary Chojnowskiej, Iwony Sielskiej, Andrzeja Cholewickiego, Zbigniewa Ciborowskiego, Stanisława Andruszkiewicza, Jerzego Chaberka, Krzysztofa Wierzbowskiego, Przemysława Karwowskiego, Henryka Osickiego, Krzysztofa Wierzbowskiego, Henryka Mietelskiego.

Zdjęcia z wernisażu : Marcin Kossakowski